Перспективы и комплексные технологии переработки  нефтебитуминозных пород Казахстана

Е.О. Аяпбергенов; Б.Ж. Туркпенбаева; А.Ф. Ахметов; М.Б. Туркменбаева; А.Ш. Аккенжеева; А.Ч. Бусурманова; А.К. Шакирова

doi:10.18321/cpc23(2)193-203

Авторлар

Е.О. Аяпбергенов «КМГ Инжиниринг» ЖШС филиалы «ҚазақмұнайгазҒЗЖИ», 35 шағын аудан, 6 ғимарат, Ақтау, Қазақстан; «Ш. Есенов ат. Каспий мемлекеттік технологиялар және инжиниринг университеті» КЕАҚ, 32 шағын аудан, 1 ғимарат, Ақтау, Қазақстан
Б.Ж. Туркпенбаева «КМГ Инжиниринг» ЖШС филиалы «ҚазақмұнайгазҒЗЖИ», 35 шағын аудан, 6 ғимарат, Ақтау, Қазақстан
А.Ф. Ахметов ФМТЖБҰ «Уфа мемлекеттік мұнай техникалық университеті», Космонавтов көшесі, 1, Уфа, Башқұртстан
М.Б. Туркменбаева «Ш. Есенов ат. Каспий мемлекеттік технологиялар және инжиниринг университеті» КЕАҚ, 32 шағын аудан, 1 ғимарат, Ақтау, Қазақстан
А.Ш. Аккенжеева «Ш. Есенов ат. Каспий мемлекеттік технологиялар және инжиниринг университеті» КЕАҚ, 32 шағын аудан, 1 ғимарат, Ақтау, Қазақстан
А.Ч. Бусурманова «Ш. Есенов ат. Каспий мемлекеттік технологиялар және инжиниринг университеті» КЕАҚ, 32 шағын аудан, 1 ғимарат, Ақтау, Қазақстан
А.К. Шакирова «А.Б. Бектуров ат. Химия ғылымдары институты» АҚ, Уалиханов көшесі, 106, Алматы, Қазақстан

DOI:

https://doi.org/10.18321/cpc23(2)193-203

Кілт сөздер:

мұнайбитумды жыныс, табиғи шайыр, Карасаз-Таспас, өңдеу, дистиллят фракциялары, базалық майлар, кешенді өңдеу технологиялары

Аңдатпа

Дәстүрлі көмірсутегі қорларының сарқылуына байланысты табиғи шайырлар (ТШ) мен мұнайбитумды жыныстарды (МБЖ) қоса алғанда, дәстүрлі емес шикізат көздерін игеруге деген қызығушылық артып келеді. Бұл мақалада Маңғыстау облысындағы Қарасаз-Таспас кен орнының табиғи шайырының физика-химиялық қасиеттері мен құрамын зерттеуге әрі оны терең өңдеуге арналған тиімді технологиялық шешімдерді әзірлеуге бағытталған кешенді ғылыми зерттеулердің нәтижелері ұсынылған. Табиғи шайырдың элементтік, топтық және фракциялық құрамына жан-жақты талдау жүргізіліп, оның отындық дистилляттар, базалық майлар және құрылыс битумдарын алу үшін құнды технологиялық шикізат ретіндегі әлеуеті анықталды. Тәжірибелік деректер негізінде нитриттік құрамды қолдана отырып табиғи шайырды тиімді бөліп алу мүмкіндігі дәлелденді, сондай-ақ алынған дистилляттық және қалдық өнімдердің қолдану мүмкіндігі бағаланды. Дистилляттық фракциялар мотор отындары мен жағармай материалдарының компоненттері ретінде, ал қалдық өнімдері құрылыс және жол битумдарын өндіруде пайдалануға жарамды екені анықталды. Табиғи шайырды кешенді өңдеуге арналған технологиялық шешімдер әзірленді әрі ұсынылды. Алынған нәтижелер Қазақстандағы мұнайбитумды жыныстарды құнды көмірсутек ресурсы ретінде кешенді игерудің перспективасын растайды, бұл елдің шикізаттық базасын кеңейтуге және мұнай-химия өнеркәсібінің дамуына ықпал етеді.

Әдебиеттер тізімі

(1) I. Khusnutdinov, I. Goncharova, A. Safiulina, Extractive deasphalting as a method of obtaining asphalt binders and low-viscosity deasphalted hydrocarbon feedstock from natural bitumen, Egypt. J. Petrol. 30 (2021) 69–73. Crossref

(2) X. Tong, G. Zhang, Zh. Wang, Z. Wen, Z. Tian, H. Wang, F. Ma, Y. Wu, Distribution and potential of global oil and gas resources, Pet. Explor. Dev. 45 (4) (2018) 779–789. Crossref

(3) Y. Ongarbayev, Y. Tileuberdi, Y. Imanbaev, Z. Mansurov, Efficient processing of oil sands into purpose products. Combust. Plasma Chem. 19 (4) (2021) 299-308. Crossref

(4) Y.I. Imanbayev, Y.K. Ongarbayev, Z.K. Myltykbaeva, A.K. Serikkazinova, A.K. Malayev, D. Muktaly, Y. Tileuberdi, Y.O. Ayapbergeno, Study of the effect of ultrasonic technology on the extraction of bitumen from bituminous rocks, Vestn. Neft. Gaz. Otrasli Kaz. 6 (3) (2024) 94–101. Crossref

(5) I.N. Goncharova, T.N. Kachalova, A.G. Safiulina, Tyazheloe uglevodorodnoe syre: podgotovka i pererabotka, Sb. Mater. XV Mezhdunar. Nauch.-Prakt. Konf. «Aktualnye problemy nauki i obrazovaniya v usloviyah sovremennyh vyzovov», Moskva, 2022. S. 171–176. (in Russ.)

(6) E.A. Galiullin, R.Z. Fahrutdinov, Novye tehnologii pererabotki tyazhelyh neftej i prirodnyh bitumov, Vestn. Tekhnol. Univ. 19 (4) (2016) 47–51. (in Russ.).

(7) Ye. Tileuberdi, Ye. Akkazin, L. Azylbek, K. Zhanbekov, Ye. Imanbayev, U. Kuoshiken, A. Yermekova, Studying group composition of natural bitumen of the Beke oil sands, Combust. Plasma Chem. 21 (2023) 209–216. Crossref

(8) R.Z. Sahabutdinov, A.N. Sudykin, S.N. Sudykin, I.H. Ismagilov, F.R. Gubajdulin, Sposob pererabotki tyazheloj nefti i/ili prirodnogo bituma, Patent RU 2364616 C1. Ross. Federatsiya. Zayavl. 12.02.2008; opubl. 20.08.2009.

(9) E.O. Ayapbergenov, A.F. Ahmetov, Nitritnaya kompoziciya dlya izvlecheniya bituma iz neftebituminoznoj porody, Patent №33435 Respublika Kazahstan. Zayavl. 16.10.2017; opubl. 08.02.2019, Byul. №6’2019.

(10) Y.O. Ayapbergenov, A.F. Akhmetov, B.Zh. Turkpenbayeva, A.P. Chizhov, Technology for extraction of natural bitumen from oil bituminous rock of Karasyaz-Taspas field, Vestn. Tekhnol. Univ. 26 (12) (2023) 93–96.

(11) T.B. Mamonova, Fiziko-himicheskie harakteristiki neftebituminoznyh porod mestorozhdeniya Mortuk: avtoref. dis. … kand. him. nauk: 02.00.14, A., 1994. 24 s.

(12) E.O. Ayapbergenov, A.F. Ahmetov, Pererabotka neftebituminoznoj porody mestorozhdeniya Karasyaz-Taspas, Trudy Akademenergo. 2 (2019) 25–37 (in Russ.).

(13) A.S. Bukanova, Nefti Kazahstana dlya proizvodstva masel, Vestn. AGTU. 2 (43) (2008) 236–238.

(14) K.G. Satenov, D.Zh. Kalimanova, L.K. Madieva, A.A. Nazhetova, Smazochnye masla iz nefti Respubliki Kazahstan, Nov. Impulsy Razvit.: Vopr. Nauch. Issled. 1-1 (2020). URL